Rusland verspreidt nepnieuws om onze verkiezingen te beïnvloeden en ons tegen elkaar uit te spelen, beweert minister Kajsa Ollongren al sinds drie jaar. Omdat het haar almaar niet lukt bewijs te tonen voor deze bizarre complottheorie besloten twee redacteuren van NRC haar te hulp te schieten.

Zij die zich de Tweede Wereldoorlog nog kunnen herinneren, hebben niet zelden een aversie tegen De Telegraaf. Dit omdat die krant gecollaboreerd heeft met de Duitse bezetter. Idem dito ten aanzien van NRC, toen nog de Nieuwe Rotterdamsche Courant geheten, die zich aan hetzelfde schuldig maakte en daarom een tijdelijk verschijningsverbod opgelegd kreeg. Maar wat NRC uniek maakt is dat deze krant eigenlijk al fout was voor de Duitse bezetting. De joodse redacteur Marcus van Blankenstein werd door de hoofdredactie ontslagen omdat hij kritisch schreef over Hitler-Duitsland.

Dat is lang geleden. Maar haar foute verleden heeft NRC nooit van zich afgeschud. Waar de krant voor en tijdens de oorlog heulde met een buitenlandse grootmacht, was dat na 1945 niet anders. Eerst heette die grootmacht Duitsland, en daarna was dat de Verenigde Staten. In 1970 verankerde de hoofdredactie de horigheid aan de VS in de zogeheten ‘Beginselen’, waarin de krant zegt ‘de grondslag van het Atlantisch bondgenootschap’ te ‘aanvaarden’. Lees: de Amerikaanse dominantie in Europa via de NAVO te bestendigen.

Dat werd meteen ook duidelijk in de manier waarop redacteuren in de jaren zeventig geacht werden te schrijven over de militaire dictaturen in Latijns-Amerika. Zo werd Jan van der Putten door toenmalig hoofdredacteur André Spoor de laan uitgestuurd omdat zijn kritische berichtgeving ‘niet overeenkomstig de Atlantische lijn’ was – en er werd hem daarbij gezegd dat hij de Chileense dictator Pinochet maar eens ‘serieus’ moest gaan nemen.

Vorig jaar nog deed de NRC-hoofdredactie een oproep Julian Assange van WikiLeaks uit te leveren aan de Verenigde Staten. Dat was nogal een statement. NRC riep de Britse autoriteiten op een journalist die Amerikaanse oorlogsmisdaden had onthuld als een crimineel te behandelen en uit te leveren aan het land dat verantwoordelijk is voor deze oorlogsmisdaden.

Bange NRC-lezers

Uit een recent onderzoek van Instituut Clingendael blijkt dat de angst voor Rusland nergens zo groot is als juist onder de lezers van NRC (op de lezers van het Reformatorisch Dagblad na). Geen wonder. Het komt door de manier waarop de redactie schrijft over Rusland: als een land waar een grote dreiging van uitgaat. En dat is precies het geluid wat ze bij de NAVO en in Washington willen horen. Want zonder geloofwaardige vijand verliest de NAVO haar bestaansrecht, is er geen rechtvaardiging voor Amerikaanse troepen op Europees grondgebied en komt de Amerikaanse wapenindustrie in de rode cijfers.

Pieter Omtzigt kaltgestellt

De krant maakt dan ook gretig gebruik van thema’s als MH17 en ‘Russisch nepnieuws’ om de schrik erin te houden en de haat tegen het land verder aan te wakkeren. En toeval of niet: in 2017, drie dagen voordat minister Kajsa Ollongren het jachtseizoen opende op Russisch nepnieuws, verscheen in NRC een artikel waarin CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt ervan beschuldigd werd een podium te hebben gegeven aan een nepgetuige van de ramp met MH17. Geheel ten onrechte, zoals later bleek, maar het gevolg was wel dat Omtzigt politiek kaltgestellt werd. Hij mocht niet langer namens zijn fractie het woord voeren over MH17. Tot grote teleurstelling van velen. Er was geen ander Kamerlid dat zich zo kritisch had getoond over de rol van het kabinet-Rutte bij het boven krijgen van de ‘onderste steen’.

De karaktermoord van NRC op de populaire Omtzigt staat niet op zichzelf. NRC publiceert sinds vorig jaar het ene na het andere artikel over ‘Russische beïnvloeding’. Nederlanders die een andere kijk hebben op MH17 of op andere aan Rusland gerelateerde onderwerpen, krijgen vroeg of laat NRC-journalisten Wilmer Heck en Andreas Kouwenhoven op hun dak. Niet uit interesse voor hun ideeën, maar om uit te vissen met wie ze in contact staan en waar ze hun geld vandaan halen. De achterliggende gedachte hierbij lijkt steeds te zijn dat deze mensen optreden als doorgeefluik van Russische propaganda zonder dat ze er zelf erg in hebben (de zogeheten ‘nuttige idioten’), of omdat het Kremlin ze ervoor betaalt. Kortom: achter elke boom schuilt een Rus. Het is een vorm van paranoia die doet denken aan de donkere dagen van het Mccarthyisme in de VS, toen senator Joseph McCarthy een heksenjacht voerde op Amerikaanse burgers die hij verdacht van communistische activiteiten of sympathieën.

Aanval op oppositiepers

Er gaat een perfide tactiek schuil achter de hysterie over Russisch nepnieuws. Het is een manier om dissidente geluiden de kop in te drukken. Door alles wat tegen de gevestigde orde ingaat als Russische desinformatie te bestempelen, wordt aangestuurd op zelfcensuur en inperking van de persvrijheid.

NRC heeft inmiddels tot driemaal een aanval uitgevoerd op De Andere Krant. De eerste keer was naar aanleiding van de eerste editie die was gewijd aan Rusland. Daarin uitte hoofdredactrice Eva Hartog van The Moscow Times haar zorgen over het beeld dat Nederlanders hebben van Rusland. Nederlanders die haar bezoeken zijn vaak ‘heel erg verbaasd’ over hoe Moskou eruitziet en hoe open Russen zijn als je met ze praat over de politieke situatie. ‘Dat zijn allemaal mensen die de Volkskrant of het NRC lezen, het Nederlandse nieuws goed volgen. Zeg maar: de intellectuele elite van Nederland (...) Het is voor die mensen bijna een shock Rusland zelf te ondergaan. Ze merken al snel dat er hier ook nuance is, dat hier ook debat bestaat en dat het hier geen primitieve dictatuur is.’

Kennelijk werkte dit interview en andere artikelen in de krant als een rode lap op een stier, want meteen kreeg hoofdredacteur Sander Compagner een argwanende Wilmer Heck aan de telefoon die vroeg hoe de krant gefinancierd werd. ‘Via crowdfunding’, antwoordde Compagner naar waarheid. Het leidde tot een artikel met de tendentieuze kop ‘Een eigen krant voor pro-Russisch Nederland’.

‘Antisemitische bioboer’

Hecks tweede artikel over De Andere Krant was ronduit smadelijk. Hij bracht de krant in verband met antisemitisme. Heck schreef dit keer over één van de toen ruim 150 donateurs van de krant, bioboer Hugo Jansen, die hoofdredacteur Compagner had toegezegd financieel bij te springen in het geval er te weinig zou worden opgehaald aan donaties om de kosten van de krant te dekken. Heck onthulde dat deze Jansen onder pseudoniem op zijn eigen blog een strijd voert tegen wat hij noemt de ‘joodse elite’.

Het moet voor Heck een teleurstelling zijn geweest dat de borgsteller van De Andere Krant geen Rus was, en zelfs geen Nederlander die zich laat betalen door het Kremlin of zakelijke belangen heeft in Rusland. Maar gelukkig was het een persoon die zich ‘in antisemitische bewoordingen’ uitliet. Zo kon de ‘pro-Russische’ krant alsnog verdacht worden gemaakt. Het is dezelfde truc die Heck en Van Kouwenhoven uithaalden met Omtzigt. Door de CDA-politicus in verband te brengen met iemand die zogenaamd niet deugde (een MH17-nepgetuige) werd de suggestie gewekt dat hij dan zelf ook wel niet zou deugen. Guilty by association.

Overigens was Jansen een roepende in de woestijn met zijn blog over de ‘joodse elite’ en heeft niets hiervan de kolommen van De Andere Krant bereikt. Door hem volop in de schijnwerpers te plaatsen heeft NRC er juist voor gezorgd dat hij nu met zijn boodschap een veel groter publiek bereikt. Ik heb NRC Ombudsman Sjoerd de Jong gevraagd wat hij ervan vindt dat zijn krant een podium heeft geboden aan iemand die zich ‘in antisemitische bewoordingen’ uitlaat, compleet met een linkje naar diens blog. Ik ontving van De Jong een vriendelijke en ook uitgebreide brief terug, maar op deze vraag heeft hij niet geantwoord.

‘Onder invloed van Kremlin’

De obsessie van NRC met De Andere Krant duurt voort tot de dag van vandaag. In september van dit jaar verscheen in NRC een artikel onder de titel ‘Hoe Russische desinformatie hier in een gratis krant belandt’. De auteurs Wilmer Heck en Andreas Kouwenhoven stellen dat De Andere Krant contacten onderhoudt met ‘Russische organisaties en personen die van buitenlandse inmenging worden beschuldigd’ en dat er ‘desinformatie’ over corona in de krant staat die ‘soms’ te herleiden is tot Rusland. NRC werpt naar aanleiding hiervan de vraag op: ‘Wordt deze krant beïnvloed door het Kremlin?’ – en laat vervolgens gastdocent Ben de Jong van Universiteit Leiden zeggen: ‘Het lijkt er sterk op dat deze krant onderdeel is van een Russische beïnvloedingsoperatie, maar dat bewijzen is vaak lastig. Je kunt je natuurlijk wel afvragen: Waar halen ze het geld vandaan voor die grote oplagen?’

Complotdenkster Ollongren

Het is een smadelijke verdachtmaking, en het artikel leest als een oproep aan de autoriteiten om De Andere Krant aan te pakken. Het is ook duidelijk door wie de auteurs zich hebben laten inspireren: minister Ollongren.  Zij stuurde in mei een brief naar de Tweede Kamer waarin ze beweerde dat Rusland de coronapandemie aangreep om Europese landen tegen elkaar uit te spelen. In een aantal Nederlandstalige sociale mediagroepen zouden ‘Russische narratieven’ over de strijd tegen het virus worden gedeeld. Ze noemde geen voorbeelden van zulke groepen en evenmin van concrete gevallen van desinformatie. Alleen dat ze dit had vernomen via de AIVD.

Het is dus een complottheorie waarvoor Ollongren geen enkel bewijs heeft aangevoerd. Elke serieuze journalist zou de minister met haar eigen brief om de oren moeten slaan, en net zo lang doorvragen totdat voor iedereen duidelijk is dat de keizer geen kleren draagt. Maar bij NRC redeneerden ze zoals gewoonlijk omgekeerd. Heck en Kouwenhoven waren graag bereid de minister te hulp te schieten. Daags na publicatie van hun artikel meldde oud-hoogleraar Kees van der Pijl op Twitter dat een ‘kennelijk dissidente NRC-journalist’ hem had toevertrouwd ‘dat de krant vanuit Den Haag was aangespoord om eens iets te doen aan de alternatieve media’.

De Andere Krant heeft nooit ene roebel uit Rusland ontvangen. De Russische overheid financiert geen enkel Nederlands medium. Het omgekeerde gebeurt wel: de Nederlandse overheid financiert media in andere landen. Welke dat zijn, houdt ze geheim. Maar soms wordt duidelijk welke dat zijn of waren: onder meer gaat het om de krant Novaya Gazeta in Rusland en Hromadske TV in Oekraïne. Verder heeft nooit een Rus De Andere Krant gevraagd ergens over te schrijven of een artikel te plaatsen. Welbeschouwd beweert NRC dat ook nergens, maar ze wekken wel heel sterk de suggestie.

EU vs. Disinfo

Volgens NRC plaatst De Andere Krant ‘soms’ desinformatie die afkomstig is uit Rusland en noemt slechts één voorbeeld: het artikel ‘Wereldpaniek in vier bedrijven’ van oud-hoogleraar en voormalig NRC-journalist Karel van Wolferen in de Covid1984-editie. Van Wolferen zou in dat artikel Russische desinformatie hebben verwerkt over een vaccinatieprogramma voor kinderen. Echter, niets is minder waar. Van Wolferen schreef dat in september 2019 een publiek-private organisatie genaamd ID2020 een vaccinatieproject had aangekondigd in Bangladesh. Het project zou worden uitgevoerd door GAVI, een internationale alliantie van vaccinatieverstrekkers. De gevaccineerde kinderen zouden ‘een biometrisch gekoppelde digitale identiteit’ krijgen. Volgens NRC is dit Russisch nepnieuws omdat EUvsDisinfo zegt dat dit zo is. Dat is werkelijk idioot. Heck en Kouwenhoven zijn blind afgegaan op deze anti-Russische ‘nepnieuwswaakhond’ van de Europese Unie, die al zo vaak de mist is ingegaan. De Tweede Kamer heeft nota bene een motie aangenomen die oproept EUvsDisinfo op te heffen vanwege het voortdurende geblunder daar. Als het NRC-duo had geïnformeerd bij ID2020 en GAVI, dan was hen meteen duidelijk geworden dat wat Van Wolferen schreef gewoon klopte. Bovendien citeren ze Van Wolferen helemaal verkeerd. Die zegt namelijk nergens dat ‘de farmaceutische industrie’ en ‘het bankwezen’ schuilgingen achter het door ID2020 aankondigde project. Het is onbegrijpelijk waar ze dit vandaan halen.

Massaproductie nepnieuws

NRC plaatst doorlopend nepnieuws, en dan vooral afkomstig uit de VS. Over massavernietigingswapens van Saddam, over satellietbeelden die laten zien hoe een Buk-raket MH17 raakte, over Assad die in het Syrische Douma een gifgasaanval had uitgevoerd en over een plasseksvideo met Trump in Moskou. NRC heeft nota bene een correspondent in dienst gehad die jarenlang willens en wetens desinformatie verspreidde over China. Oscar Garschagen heeft van 2015 tot 2017 personen sprekend opgevoerd die hij nooit had geïnterviewd, citaten van de ene persoon in de mond gelegd van een ander, alsook citaten van diverse personen toegeschreven aan niet-bestaande bronnen. Dus wie denken de heren van NRC dat zij zijn dat zij De Andere Krant de maat kunnen nemen over desinformatie? 

‘Buitenlandse inmenging’

Dan is er nog de beschuldiging dat De Andere Krant in contact staat met ‘Russische organisaties en personen die van buitenlandse inmenging worden beschuldigd’. Dat is een mooie! NRC telt ten minste twee auteurs die fellow zijn van het German Marshall Fund of the United States. Ik heb hoofdredacteur René Moerland gevraagd hoeveel fellows er in totaal ter redactie rondlopen, en hoe het zit met de contacten van de krant met andere Amerikaanse organisaties zoals het John Adams Institute, Carnegie Europe en NAVO-lobbyorgaan de Atlantische Commissie, maar ik heb op geen enkele vraag antwoord gekregen.

De Andere Krant loopt inderdaad wel eens een Rus tegen het lijf, en ook andere buitenlanders, al dan niet met een Nederlands paspoort. Maar wat is daar mis mee? Anders dan de Amerikaanse contacten die NRC erop nahoudt – die gericht zijn op het aan de man brengen van vijandbeelden – onthoudt De Andere Krant zich van elk contact met paniek- en haatzaaiers.

Zijn de Russen met wie De Andere Krant in contact staan uit op binnenlandse inmenging? NRC noemt de beweging Global Rights of Peaceful People (GRPP) ‘van de Nederlandse Russen Natalia Vorontsova en Nikita Ananjev en de etnische Russin uit Oost-Oekraïne Jelena Plotnikova’. Zoals NRC zelf zegt: het betreft hier Nederlanders. Hoe zouden die zich schuldig kunnen maken aan ‘buitenlandse inmenging’? Wat wil NRC? Dat zij een demonstratieverbod opgelegd krijgen omdat ze allochtoon zijn?

En wat heeft initiatiefneemster van De Andere Krant, de autochtone Madeleine Klinkhamer, precies verkeerd gedaan door mee te doen aan een demonstratie van GRPP? Klinkhamer is een vredesactiviste. Haar inzet is – naar eigen zeggen – ‘de volgende oorlog voorkomen’. Dat lijkt mij een nobeler streven dan dat van de NRC, die eropuit is de spanningen met Rusland op te drijven en vredesactivisten als Klinkhamer verdacht te maken. 

NRC beschuldigt GRPP ervan demonstraties te organiseren ‘voor Russische belangen’. Waaruit blijkt dat? De enige activiteiten die mij bekend zijn van GRPP zijn de door NRC genoemde demonstraties voor de MH17-rechtbank op Schiphol en het bekendheid geven aan het in Nederland zo goed als onbekende Odessa-drama van 2 mei 2014. Tenminste 48 anti-Maidandemonstranten, meest etnische Russen, zijn op die dag levend verbrand nadat ze door Oekraïense nationalisten een vakbondsgebouw waren ingejaagd dat vervolgens in brand werd gestoken. Vreemd genoeg laat NRC dit laatste onvermeld. Mogen de lezers van NRC niet weten wat pro-Maidankrachten hebben aangericht in de Oekraïense havenstad? Mogen ze geen begrip krijgen voor de motivatie van etnische Russen in Oost-Oekraïne om zich af te scheiden van Kiev?

Wat ik ervan begrepen heb, is dat de GRPP-activisten, waartoe dus ook autochtone Nederlanders als Klinkhamer behoren, ontdaan zijn over de anti-Russische stemming in het land. Zo vinden zij het onterecht dat er al gedurende zes jaar naar Rusland en de separatisten in Oost-Oekraïne gewezen wordt als daders van de ramp met MH17, terwijl de rechtszaak nog maar net begonnen is en de rechter nog niemand schuldig heeft bevonden. Was is er mis met hun protest bij de rechtbank op Schiphol? Zij delen immers het streven van premier Mark Rutte: ‘De onderste steen moet boven’.

Volgens ‘bronnen’ van NRC zou de GRPP rechtstreeks in contact staan met ‘Russische inlichtingenofficieren’. Welke ‘bronnen’ zijn dat? Staat NRC misschien zelf in rechtstreeks contact met ‘inlichtingenofficieren’ die ze dit soort zaken influistert? En zo ja, waaruit blijkt dat die inlichtingenofficieren van NRC de waarheid spreken?

NRC beweert dat Klinkhamer de vrouw is van een VN-diplomaat. Als Heck en Kouwenhoven die informatie hebben van de door hun genoemde ‘bronnen’ dan zijn dat zeer onbetrouwbare bronnen. Klinkkamer is weliswaar ‘de vrouw van’, maar niet ‘de vrouw van een VN-diplomaat’. Wat doet het er trouwens toe met wie zij getrouwd is? Vanwaar dit gespit in het privéleven van mensen? Daarvoor hadden we toch al de Story en de Privé?

Sputnik-columnist

Ook de auteur van dit artikel wordt in het NRC- artikel genoemd. Er staat dat ik schrijf voor ‘het Russische staatsmedium Sputnik’. En dat klopt. Ik ben daar sinds april van dit jaar columnist en heb er nooit een geheim van gemaakt; mijn naam staat gewoon boven de columns. Sputnik is inderdaad een Russisch staatsmedium, zoals de NOS een Nederlands staatsmedium is, BBC een Brits staatsmedium en Al Jazeera een Qatarees staatsmedium. Over die media hoor ik NRC niet klagen, en ook niet over de door de Amerikaanse overheid gefinancierde media Bellingcat, Voice of America en Radio Free Europe alias Radio Liberty. Wat is er dan zo verkeerd aan Sputnik? Die website zou, volgens NRC, ‘berucht’ zijn ‘vanwege het verspreiden van propaganda en onjuiste informatie’. Als ‘bewijs’ voor die claim, dragen Heck en Kouwenhoven geen enkel voorbeeld aan, maar plaatsen ze een linkje naar een artikel in de Britse krant The Guardian waarin het Britse ministerie van Buitenlandse Zaken stelt dat Sputnik ‘een actieve rol speelt in het verspreiden van desinformatie’. Ook weer zonder voorbeelden te noemen. Kennelijk konden Heck en Kouwenhoven geen desinformatie vinden in mijn Sputnik-columns, want anders had ik het vast wel gehoord.

Overigens ben ik niet op uitnodiging voor Sputnik gaan schrijven, maar na het versturen van een open sollicitatie. Daaraan voorafgaand heb ik jarenlang pro deo geschreven voor de alternatieve media omdat de Nederlandse mainstream media mijn artikelen niet willen plaatsen. Kennelijk heb ik de verkeerde politieke oriëntatie en/of ben ik overgekwalificeerd. Maar niet getreurd: Ik geniet bij Sputnik als columnist ongekende vrijheid. Niemand die mij opdraagt of zelfs vriendelijk verzoekt iets te schrijven of te verwijderen. 

Russische evenbeeld van NRC

Maar wie zonder zonde is, werpe de eerste steen. De Rus Aleksandr Malkevitsj schreef een kort artikel in de MH17-editie van De Andere Krant en hem werd de gelegenheid geboden te spreken op het MH17-congres van De Andere Krant. Het is terecht als NRC daar kritisch over is. Want niet alleen is deze Malkevitsj een totale leek op het gebied van MH17 en verkondigt hij daarover grote onzin. In de tweede plaats is hij precies zoals NRC hem omschrijft: ‘een speler in Ruslands propagandamachine’. Zeg maar: het Russische evenbeeld van de Nederlandse Heck en Kouwenhoven.

Overigens hebben ook de Nederlandse overheid en de Rechtbank Den Haag iets uit te leggen, zo begreep ik uit de reacties in de Tweede Kamer. Want ook zij zijn onoplettend geweest door Malkevitsj een visum en een accreditatie te verstrekken.

Beginselen NRC

Tot slot nog even over de Beginselen van NRC, waarin de redactie zegt ‘de grondslag van het Atlantisch Bondgenootschap te ‘aanvaarden’. ‘Waarom refereert NRC alleen aan de NAVO?’, vroeg ik de NRC Ombudsman. Waarom staat er in de Beginselen niets over de Nederlandse Grondwet, de Europese Grondwet en het Handvest van de Verenigde Naties? Aanvaardt NRC die dan niet? Of beschouwt ze die van ondergeschikt belang en te onbelangrijk om te vermelden?’ Ik heb die vraag herhaaldelijk voorgelegd en op verschillende manieren, maar ik heb er nooit een antwoord op gekregen. Ook de hoofdredactie hult zich hierover in stilzwijgen.

NRC is een zeer bedenkelijk medium. De redactie collaboreert met een vreemde mogendheid – en is ook gevaarlijk, omdat ze de spanningen opdrijft met een kernmacht en steevast de kant van de autoriteiten kiest door dissidente geluiden verdacht te maken. De autoriteiten zullen NRC echter geen strobreed in de weg leggen. De krant geniet de volledige steun van de minister van Nepnieuwszaken. Er is maar één manier waarop NRC teruggefloten kan worden, en dat is via de lezers. Een krantenabonnement opzeggen is niet moeilijk. Een telefoontje volstaat:

088-572 0 572.

Overigens nodigen wij de AIVD van harte uit ons te verwittigen over personen die zij als staatsgevaarlijk beschouwt, mochten die zich in onze directe omgeving bevinden, en dit niet indirect via NRC te communiceren. Wij zullen dan gepaste maatregelen nemen. Mits ons bewijzen worden getoond, want anders dan Heck en Kouwenhoven vertrouwen wij niemand op zijn blauwe ogen.

Dit artikel verscheen in november 2020 in de media-editie van De Andere Krant

Wilmer Heck                                                                           Andreas Kouwenhoven