”Ons geld moet van ons worden”
Private banken creëren geld uit het niets. George van Houts van de stichting Ons Geld wil daar een einde aan maken. "Het is pure oplichting en een gevaarlijk piramidespel."
Kan de overheid het monopolie op geldschepping krijgen? En kunnen we in Nederland een veilige bank krijgen, die geld van burgers niet uitleent? Dankzij het burgerinitiatief Ons Geld, dat deze vragen op de agenda plaatste van de Tweede Kamer, heeft toenmalig minister van Financiën Jeroen Dijsselbloem de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid gevraagd dit te onderzoeken. Het burgerinitiatief Ons Geld was een gezamenlijk initiatief van de stichting Ons Geld en theatergroep De Verleiders. Acteur en theatermaker George van Houts is verbonden aan beide. De Verleiders boden met hun voorstelling Door de bank genomen een ontluisterend beeld van de bankenwereld. Van Houts stelde afgelopen jaar onder diezelfde titel een boek samen.
Wat is er mis met ons geldsysteem?
Zo'n 97 procent van het geld wordt uit het niets gemaakt, door de commerciële banken. Maar drie procent wordt door de staat gemaakt, het brief- en muntgeld. Als jij 100 euro wilt lenen bij de bank, dan leent de bank jou geld dat ze nog niet had, en dat ontstaat bij het verstrekken van die lening. Gewoon door een bedrag van 100 euro in te typen in de computer en jou te verplichten daarover rente te betalen. Jij moet dan dus geleend geld dat de bank niet heeft terug betalen aan de bank met echt geld, en ook nog eens mét rente.
Je hebt je diverse malen hardop afgevraagd hoe het komt dat de meesten niet weten hoe geldschepping in zijn werk gaat. Heb je daar intussen een idee over?
We leven in een rijk land, waar het heel lang heel goed is gegaan. Je zult je dan minder snel kritisch kijken naar het onderliggende geldstelsel. Tot de kredietcrisis van 2008. Toen kwamen de vragen. Bij mij althans wel.
Uit onderzoek van Motivaction blijkt dat in 2016 12 procent van de Nederlanders wist dat private banken bijna alle geld scheppen. Stichting Ons Geld en De Verleiders hebben waarschijnlijk aardig bijgedragen aan dat bewustzijn?
Toen De Verleiders in oktober 2014 begonnen met de voorstelling Door de bank genomen en we aan het publiek vroegen hoe het zat, bleek bijna niemand het te weten. Nu is dat dus 12 procent, maar het is nog steeds zorgwekkend dat de grote meerderheid het niet weet. Veruit de meeste mensen denken dat het geldstelsel een staatsaangelegenheid is. En dat is niet zo gek, want zo hoort het ook te zijn. In artikel 106 van onze grondwet staat dat de staat het geldstelsel regelt.
En dan te bedenken dat de inrichting van ons geldstelsel nooit op een democratische manier tot stand is gekomen. Het stamt nog uit een tijd toen we aan heksenverbrandingen deden, er kinderarbeid was, de doodstraf bestond en er geen algemeen kiesrecht was.
Private banken die geld scheppen uit het niets, noem je in jouw boek Door de bank genomen 'pure oplichting'.
Het is niet alleen pure oplichting. Het is ook nog eens een piramidespel. Banken hoeven maar 4 procent vermogen aan te houden. Als jij dus 100 euro op de bank hebt gezet, dan heeft de bank daarvan maar 4 euro beschikbaar. De bank komt daar steeds mee weg omdat mensen veel meer geld op de bank zetten dan ze opnemen. Maar het gaat dus mis als mensen hun vertrouwen verliezen in zo'n bank en tegelijk hun geld willen opnemen, zoals gebeurd is met de Britse bank Northern Rock in 2007. Van de 100 mensen die in de rij stonden voor hun geld, konden alleen de eerst vier geholpen worden.
Het kan helemaal goed mis gaan als de ene bank de andere bank niet meer vertrouwt. Want ook dat hebben we gezien in 2008. Het afdekken van geld dat ze uitlenen doen banken door bij andere banken te lenen. Die onderlinge leningen geven ze als een soort handgranaten aan elkaar door. Dat kan heel lang goed gaan, totdat er iemand is die zegt: "Ik hoef hem niet."
Wat wil Ons Geld het geldstelsel veranderen?
Er moet een bank komen waar je geld veilig is, een depositobank. Zoiets als vroeger de Postgiro. Dat was hoofdzakelijk een betaaldienst, een nutsbedrijf. Het betalingsverkeer moet worden weggehaald bij de commerciële banken, want die hebben ons nu in de tang. Zie hoe het met ING is gegaan. De overheid kon ING niet failliet laten gaan, want dan konden wij geen geld meer aan elkaar overmaken, en dus moest ING gered worden.
Nog andere wensen?
Geldcreatie en schuldcreatie moeten van elkaar worden losgekoppeld. De commerciële banken mogen leningen blijven verstrekken, maar geldschepping moet een publieke taak worden, en moet worden uitgevoerd door een monetaire autoriteit, die op afstand wordt geplaatst van de overheid. Dit om te voorkomen dat politici met geld gaan strooien om de kiezers gunstig te stemmen.
Zoiets dus als De Nederlandsche Bank of de Europese Centrale Bank? Dat zijn publieke organisatie die geld scheppen, en officieel onafhankelijk zijn.
Ja. Maar ook commerciële banken mogen nu geld scheppen. Ons Geld vindt dat de staat het monopolie krijgt op geldschepping. Ons geld moet van ons worden
Nu zijn er economen die zeggen: dat werkt niet zo'n staatsbank. Want kijk naar de centrale banken. Ze zijn officieel onafhankelijk, maar in de praktijk lopen ze aan de leiband van regeringen.
Ik zeg: het is andersom. Regeringen lopen aan de leiband van de centrale banken, die op hun beurt aan de leiband lopen van de commerciële banken. Waarom denk je dat Mario Draghi, de directeur van de Europese Centrale Bank, in een paar jaar tijd 2,5 biljoen euro heeft geschapen? Dat geld is niet bij de overheid terecht gekomen, of de burgers. De belastingen zijn alleen maar verder omhoog gegaan. Die 2,5 biljoen is gecreëerd om de banken te redden, want al dat geld is voor 95 procent terecht gekomen in de financiële markten.
Directeur Klaas Knot van De Nederlandsche Bank heeft gezegd dat als je spaargeld weghaalt bij de private banken ze moeilijk nog leningen kunnen verstrekken.
Ik snap niet hoe hij dat durft te zeggen. Alsof banken leven van het spaargeld dat ze binnenkrijgen. Ze hebben ons spaargeld wel nodig, maar voor een klein beetje dekking. Elke euro die ze krijgen, kunnen ze tien keer uitlenen. De uitspraak van Knot klinkt mij in de oren als: "We kunnen de doodstraf niet afschaffen, want dan heeft de beul geen werk meer."
Maar je erkent zelf dat de banken spaargeld nodig hebben als dekking voor het verstrekken van leningen.
Dan gaan ze maar lenen bij hele rijke mensen, die het risico kunnen dragen. Ik wil mijn spaargeld op een bank kunnen zetten die veilig is.
Nu hebben jullie met Ons Geld het geldstelsel op de agenda gekregen van de Tweede Kamer. Maar zijn jullie in Den Haag wel aan het goede adres? We betalen in Nederland met de euro. De regelgeving over ons geldstelsel wordt aangestuurd vanuit Brussel.
Onze bedoeling is natuurlijk dat Den Haag het op de agenda van Brussel gaat zetten.
Dankzij een optreden van De Verleiders in De Wereld Draait Door hadden jullie de dag erna al bijna voldoende handtekeningen bij elkaar voor het burgerinitiatief. Klopt het dat er tot die tijd geen enkele landelijke publicatie aandacht had besteed aan de ideeën van stichting Ons Geld?
Dat klopt. Ingezonden stukken naar de financiële redacties van de kranten werden geen van alle geplaatst. De enige reacties kwamen van ING en Rabobank. Die zeiden op hun websites: "Dames en heren, laat u niet in de war brengen door De Verleiders, want die hebben de klok horen luiden, maar weten niet waar de klepel hangt. Het is niet zo dat wij geld maken uit het niets. Natuurlijk niet. want dat kunnen we helemaal niet."
Als de desinteresse van de landelijk media zo groot was, hoe kregen jullie het voor elkaar om wel bij De Wereld Draait Door in de uitzending te komen?
Wij kwamen als Verleiders altijd al voor elke première bij De Wereld Draait Door. We hebben toen van de gelegenheid gebruik gemaakt om te vertellen dat er behalve een voorstelling ook een burgerinitiatief zat aan te komen.
Pas toen eenmaal duidelijk was dat de Tweede Kamer het burgerinitiatief in behandeling zou nemen, begon de landelijke pers te schrijven over de ideeën van Ons Geld. Maar nooit door jou of een andere woordvoerder te interviewen. Klopt dat?
In elk geval ben ik daarover nooit geïnterviewd. Alleen door regionale kranten.
Er is door de kranten flink op de persoon gespeeld. Zo schreef Peter de Waard van de Volkskrant dat jij je woede afreageert op het bankwezen omdat je in het ootje bent genomen met een woekerpolis en dat je hebt zitten suffen tijdens de economieles toen het thema geldschepping aan de orde kwam.
Dat is een oud citaat. Het leuke van Peter de Waard is dat hij inmiddels aan onze kant staat. Hij is langzaam omgegaan, onder invloed wellicht van Martin Wolf, commentator van The Financial Times. Beiden vinden dat het geldstelsel ontzettend wankel in elkaar steekt, omdat het in handen is van commerciële partijen.
In juni van dit jaar schetste de Volkskrant nog een profiel van jou aan de hand van interviews met mensen uit jouw omgeving. Daarin staat onder meer dat De Verleiders niet geassocieerd wilden worden met jouw laatste voorstelling Kom Plot over 9/11, omdat ze bang waren te worden weggezet als complotgekkies.
Ze proberen mij in dat artikel te framen als een man die weg is kwijtgeraakt, door heel selectief te citeren wat mijn omgeving over mij gezegd heeft. En ik vind dat prima, want ik heb daardoor alleen nog maar meer steun gekregen. Net als na afloop van mijn optreden bij Jeroen Pauw. Talloze mensen stuurden mij adhesiebetuigingen. Dat is omdat ze heel goed inzien hoe de media werken, dat iedereen die afwijkt van de mainstream voor gek wordt gezet.
Het is drie jaar gelden dat ik aan De Verleiders mijn idee voorlegde, om een voorstelling te maken over 9/11. Leopold Witte en Tom de Ket zeiden toen: "Dit vinden wij te eng. Als het al waar is , dan weten we niet wat we onze kinderen moeten vertellen." Dus eigenlijk: "We willen het niet weten." Dat is een oprechte angst. Ik begrijp dat volkomen. Ze zijn trouwens wel om inmiddels. Althans, ze zien nu wel in dat er van het officiële verhaal niks klopt.
Jij stelt dat de bank der banken, de BIS-bank in Geneve, omgeven is door geheimzinnigheid. De Volkskrant plaatste daarop een artikel getiteld Op zoek naar het geheim van Basel'. De auteur veronderstelt dat er daar geen complotten worden gesmeed, want: "Al die dinerende centrale bankiers hebben uiteindelijk hun eigen, uiteenlopende belangen."
De echte besluiten worden daar wel degelijk genomen, alleen niet op papier. Iedere centrale bankier weet na het diner precies wat hem te doen staat in zijn eigen land. En: waarom mag daar nooit een journalist bij zitten? Waarom is alles bij die bank geheim? Waarom betalen ze geen belasting? Waarom vallen ze buiten jurisdictie van de Zwitserse overheid? Waarom hebben ze een eigen politiedienst? Die vragen worden allemaal niet beantwoord in dat artikel. Die journalist zegt eigenlijk alleen maar: Er was een vriendelijke juffrouw die mij heeft rondgeleid, maar jammer dat ze mij na afloop vroeg mijn foto's te wissen.
Joris Luyendijk zegt in zijn boek Onder bankiers dat het financiële stelsel is als een cockpit zonder piloot. Maar ik zeg: "Er zit wel degelijk een piloot in de cockpit, en die brengt ons heel ergens anders dan waar we een kaartje voor hebben gekocht."
In Zwitserland is onlangs een referendum gehouden over de vraag of geldschepping moesten weggehaald bij de banken. Maar de meerderheid stemde tegen. Ontmoedigend?
Helemaal niet. Want 25 procent heeft voor gestemd. Dat betekent dat in Zwitserland al ruim een kwart van de stemgerechtigden weet hoe het geldstelsel werkt. Er is tijd voor nodig om dat tussen de oren te krijgen van de mensen. Wij zijn in Nederland van praktisch nul naar 12 procent gegaan. In een paar jaar tijd. Ik vind dat bemoedigend. Verschil met Zwitsersland is trouwens wel dat heel veel burgers daar belang hebben bij de instandhouding van het systeem. Ik geloof dat ongeveer één op de zes Zwitsers bij een bank werkt. Maar ook hier in Nederland geldt: Er is geen onbezoldigde actiegroep nodig om het voor de banken op te nemen. Daar zorgen de banken zelf wel voor. Daar worden ze voor betaald. Dit in tegenstelling tot Ons Geld, waar iedereen, zich al vijf jaar lang pro deo uitslooft om iets van een discussie van de grond te krijgen.
Het wereldwijde financiële systeem staat opnieuw op klappen, stel je in je boek. Er hoeft maar iets te gebeuren en 2008 herhaalt zich, maar dan 'duizendmaal erger'. De meesten zullen dit nu niet zo zien, want de economie floreert
Dat is een illusie. De groei van de economie is volledig op schuld gebaseerd. Zoals de 70.000 bestelbusjes die er volgens de ANWB vorig jaar zijn bijgekomen. Die zijn alle 70.000 gefinancierd. De schuld is daarmee alleen maar verder toegenomen. Zo'n 70 procent van al het geld dat gecreëerd wordt gaat naar hypotheken, aandelen en andere financiële producten. Dat zijn onproductieve bestedingen. Je investeert daarmee niet in iets wat je zelf produceert, iets wat je meerwaarde geeft, wat economische activiteit oplevert, maar in waarde-ophogingen van bestaande producten. En dat zorgt voor het creëren van gevaarlijke bubbles, die gedoemd zijn om uiteen te spatten.
Hoe dek jij je privé in tegen de volgende crisis? Voor als er geen geld meer uit de automaten komt.
Ik heb een kluisje in het voormalige kantoor van de ABN-bank aan de Wibautstraat. Ik heb daarin een beetje cash liggen en een beetje goud. Verder doe ik al sinds 2013 aan bitcoins. Ik stel mij ook geen armageddon voor. Als het geldstelsel klapt, komt er weer een nieuw geldstelsel. Na de oorlog zijn we opnieuw begonnen met het tientje van Lieftinck. Het enige nadeel is dat er veel waarde verloren zal gaan met financiële bezit dat mensen nu denken te hebben. Met een miljoen op een bankrekening moet je je niet rijk rekenen. Het kan van het ene op het andere moment weg zijn.
Dit artikel verscheen in september 2018 in De Andere Krant
