MH17 vloog buiten het bereik van alle Oekraïense en Russische luchtafweer die bekend was bij de MIVD, blijkt uit berichten van de MIVD die in handen kwamen van MH17-onderzoeker Max van der Werff en tv-journaliste Yana Yerlashova.

De Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (MIVD) telde twaalf BUK-luchtafweerinstallaties in de wijde omtrek van de rampplek. Daarvan waren er negen Oekraïens en drie Russisch. De dichtstbijzijnde installatie die in gebruik was, was Oekraïens. Deze stond op 98 km afstand van de plek waar MH17 werd geraakt. De dichtstbijzijnde operationele Russische installatie stond op 106 km afstand, aan de Russische kant van het Russisch-Oekraïense grens. De MIVD concludeert dat geen van deze installaties MH17 kan hebben geraakt, uitgaande van de locaties waar deze volgens de informatie van de MIVD gezien zijn. Het type BUK-M1 heeft een bereik van maximaal 42 km.
  

Het bericht van de Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (MIVD) is verstuurd op 21 september 2016. Als geadresseerde staat vermeld: de Landelijk Officier van Justitie Terrorismebestrijding. Dat was op dat moment Ferry van Veghel.

Opmerkelijk: twee van de Oekraïense BUK-installaties die de MIVD in het ambtsbericht vermeldt bevonden zich niet op een militaire basis. De MIVD merkt dit niet op in het document, maar dit is wel af te leiden uit de coördinaten van de twee installaties zoals die in het bericht vermeld staan.

De MIVD-informatie over de locaties van BUK-installaties lijkt op gespannen voet te staan met de bevindingen van het Join Investigation Team (JIT), dat het strafrechtelijk onderzoek leidt naar de toedracht van de ramp met MH17. Volgens het JIT is een BUK-installatie door Rusland geleverd aan etnisch Russische rebellen in Oost-Oekraïne, die, al dan niet met behulp van een Russische bemanning, MH17 hebben neergehaald.

De publicatie van het gelekte MIVD-bericht komt op een bijzonder moment, net voordat de rechtszaak begint tegen drie Russen en een Oekraïner die het Openbaar Ministerie (OM) ervan verdenkt betrokken te zijn geweest bij de vliegramp.

Gevechtsvliegtuigen

Het gelekte document kwam in handen van Bonanza Media, een journalistieke samenwerking van MH17-onderzoeker Max van der Werff en tv-journaliste Yana Yerlashova. Zij maakten vorig jaar de documentaire MH17 - Call For Justice, die ruim een kwart miljoen views kreeg op YouTube.

Het MIVD-ambtsbericht is niet het enige document over MH17 dat gelekt is naar Bonanza Media. Van der Werff en Yerlashova publiceerden, voor het ter perse gaan van deze krant, zeven gelekte documenten, waaronder een verslag van een gesprek dat een Nederlandse rechercheur van politie voerde met een man die beweerde twee gevechtsvliegtuigen te hebben gehoord vlak voordat hij MH17 in stukken zag neerkomen. Uit dit ooggetuigeverslag blijkt voor het eerst dat het JIT mensen heeft geïnterviewd die gevechtsvliegtuigen hebben gehoord of gezien vlak voor de ramp. Dit soort verhalen waren al bekend uit interviews van de BBC en tal van andere media met mensen die in het rampgebied wonen. Zij hebben de theorie gevoed dat MH17 is neergehaald door een gevechtsvliegtuig. Het JIT heeft deze theorie echter van de hand gewezen, onder meer vanwege het feit dat op primaire Russische radarbeelden van MH17 geen andere vliegtuigen te zien zijn.  

Bellingcat en SBU

Het OM en de MIVD willen geen commentaar leveren op de publicatie van de documenten. De Australische federale politie heeft echter verklaard: "Sommige van de documenten die onlangs zonder toestemming zijn verspreid, zijn documenten van de Australische federale politie, opgesteld als onderdeel van het onderzoek dat wordt uitgevoerd door het Joint Investigation Team."

Hoe kan het de MIVD geen Russische BUK-installatie heeft gezien waar het JIT deze wel ziet op schootsafstand van MH17? 

Het JIT baseert haar bevindingen voornamelijk op afgeluisterde telefoongesprekken die zij aangeleverd heeft gekregen van de Oekraïense inlichtingendienst SBU en beeldmateriaal dat het onderzoekscollectief Bellingcat aantrof op social media. Van der Werff en Yerlashova hebben in hun documentaire MH17 - Call For Justice, aangetoond dat de SBU geknoeid heeft met telefoontaps en ook dat er problemen zijn met datering van de beelden van een BUK-transport dat door Bellingcat als bewijs is aangevoerd. Uit één van de gelekte documenten, afkomstig van de Australische politie, blijkt bovendien dat er problemen zijn met het veronderstelde video- en fotobewijs.

Het is verder de vraag of het ambtsbericht dat de MIVD stuurde naar het Nederlandse OM gedeeld is met de overige deelnemers aan het JIT: België, Australië, Oekraïne en Maleisië. Het ambtsbericht is in het Nederlands verstuurd. Weliswaar behoort ook een naar het Engels vertaalde versie tot de gelekte documenten, maar dit is een conceptversie en is daarom misschien nooit verstuurd. 

"Het JIT lijkt meer waarde te hechten aan de informatie van Bellingcat en de SBU dan aan die van de MIVD", concludeert Van der Werff. "Dat is opmerkelijk, want vergeet niet: de MIVD is een professionele organisatie met contacten op het hoogste niveau binnen de NAVO en met toegang tot satellietgegevens van de ESA en vele andere bronnen."

Dit artikel verscheen in maart 2020 in De Andere Krant. Het OM heeft nadien tijdens MH17-rechtszaak als verklaring aangegeven dat de Russische Buk-installatie aan het oog van de MIVD ontsnapt is omdat deze heel snel is aangevoerd en weer afgevoerd.

Max van der Werff maakte naam als onderzoeker van Nederlandse oorlogsmisdaden in Indonesië. Maar sinds 17 juli 2014 heeft hij naar eigen zeggen meer dan 3000 uur gestoken in onderzoek naar de toedracht van de ramp met MH17. Hij reisde hiervoor diverse malen naar Oost-Oekraïne. Het JIT toonde belangstelling voor zijn onderzoek. Van der Werff zegt drie maal uitgebreid te zijn geïnterviewd en informatie te hebben gedeeld.

Yana Yerlashova werkte zeven jaar als tv-journalist voor de Russische, Engelstalige nieuwszender RT en maakte in die tijd twee documentaires over MH17. Delen van de cockpit die zij, een jaar na de crash, aantrof in het rampgebied, werden overgedragen aan de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV), maar zijn volgens haar niet opgenomen in de reconstructie van MH17 en in het OVV-rapport. In december 2019 nam zij afscheid van RT en startte zij als freelancer.