In de filmreeks The Matrix wordt de hoofdpersoon Neo voor de keuze gesteld. Slikt hij de rode of de blauwe pil? De rode pil symboliseert de waarheid en de blauwe pil de leugen. Slikt hij de rode pil dan ontvouwt zich voor zijn ogen de naakte werkelijkheid. Slikt hij de blauwe pil dan blijft hij in de staat waarin hij steeds heeft verkeerd: die van zalige onwetendheid. Neo had altijd al het gevoel dat er iets niet klopte aan de wereld waarin hij leefde, en dus kiest hij voor de rode pil. Voor het eerst ziet hij dan de wereld zoals die werkelijk is. Hij betaalt daar een flinke prijs voor, want de werkelijkheid is gruwelijker dan hij had kunnen dromen. Maar niettemin vindt hij juist daarin de zin van zijn leven: Hij gaat de strijd aan met The Matrix, die de mensheid gevangen houdt in een computergesimuleerde schijnwerkelijkheid.

De appel van Eva

Het verhaal van The Matrix doet denken aan het Bijbelse verhaal van Adam en Eva die aten van de appel van de boom der kennis, hetgeen er toe leidde dat ze zich bewust werden van hun naaktheid en verdreven werden uit de paradijselijke Hof van Eden.

De grot van Plato

The Matrix lijkt ook geïnspireerd te zijn op de vergelijking van de grot van de Griekse filosoof Plato. Die vergeleek datgene wat mensen voor waar houden met de schaduwen die ze zien op de donkere wand van een grot als achter ze een vuur brandt waarlangs mensen voorbijlopen (zie bovenstaande afbeelding). Plato zei: Stel je voor dat je je hele leven vastgeketend hebt gezeten in die grot en je hebt nooit achterom kunnen kijken en nooit een ander wezen gezien. Dan zou je de silhouetten op de wand voor de enige echte werkelijkheid houden.

Als een gevangene in de grot zijn ketenen zou kunnen afschudden, zou hij zo verkrampt zijn, dat het pijnlijk voor hem zou zijn om zich om te draaien. Bovendien zou het vuur hem verblinden. Hij zou volkomen in de war raken en zich weer willen omkeren naar de wand met schaduwen, naar de realiteit die hij begrijpt. Als hij uit de grot naar het zonlicht zou worden geleid, zou hij pas na lange tijd iets kunnen zien en dat begrijpen. Als hij vervolgens vertrouwd is geraakt met de wereld buiten de grot en daarna terugkeerde in de grot, zou de duisternis hem weer tijdelijk verblinden. Zijn ervaringen zouden onbegrijpelijk zijn voor de andere gevangenen, omdat hun taal alleen maar verwijst naar de voor hun vertrouwde schaduwen.

De man op bovenstaande afbeelding is Plato. Hij draagt de zonnebril en zwarte leren jas van Morpheus, het personage uit The Matrix, die hoofdpersoon Neo de keuze biedt tussen de rode en blauwe pil. Ook Plato bood mensen de keuze, tussen die van de zintuigelijke schijnwerkelijkheid waarin alles veranderlijk is en de echte werkelijkheid die daarachter schuilgaat: een eeuwige, onveranderlijke wereld die alleen toegankelijk is voor het denken.

(met dank aan Wico Valk voor de afbeelding)