18 augustus 2023

Eric van de Beek

Toenmalig minister van Buitenlandse Zaken Frans Timmermans heeft geprobeerd een speelgoedaapje in handen te krijgen dat was aangetroffen op de MH17-rampplek. Dit meldt een ingewijde. Hij zou het hebben willen gebruiken voor politieke doeleinden. Timmermans hield kort na de ramp een toespraak in de VN-veiligheidsraad waarin hij de Oekraïense bergingswerkers ten onrechte in een kwaad daglicht stelde.

Het is een iconisch beeld: een gewapende rebel hield op de MH17-rampplek een zwart-wit speelgoedaapje omhoog dat hij daar had aangetroffen. Diverse westerse media plaatsten foto’s hiervan als illustratie bij artikelen waarin een beeld werd opgeroepen van plunderende separatisten en waarin de suggestie werd gewekt dat de man het aapje als een trofee omhooghield. “Donderdagavond stond een kind er ongetwijfeld nog op dat zijn favoriete knuffel meeging aan boord op het verre reisavontuur,” schreef de Telegraaf op de voorpagina van de krant. “Nu staat een pro-Russische separatist met zijn wapen op de schouder er tussen de brokstukken mee te pronken.”

Toenmalig minister van Buitenlandse Zaken Frans Timmermans heeft geprobeerd het aapje in handen te krijgen, vertelde een ingewijde aan de auteur van dit artikel. Timmermans heeft Peter van Vliet van het Landelijk Team Forensische Opsporing (LTFO), die de repatriëring van de slachtoffers en hun bagage verzorgde, gevraagd om het aapje aan hem over te dragen. Van Vliet heeft dit geweigerd, omdat hij vermoedde dat de minister het wilde gebruiken voor politieke doeleinden en hij daar niet aan mee wilde werken.

Van Vliet zou de anekdote over Timmermans en het aapje hebben verteld tijdens een debriefing van LTFO aan het Rotterdamse politiekorps op 10 mei 2017 in Barendrecht. De medewerker van Defensie, die mij dit verhaal vertelde, heeft als bewijs van zijn aanwezigheid daar, de uitnodiging gestuurd die hij destijds voor het bijwonen van de bijeenkomst heeft ontvangen. Ook heeft hij andere details gedeeld over zijn betrokkenheid bij de afwikkeling van de ramp en andere bewijzen getoond. Van Vliet was niet bereikbaar voor commentaar. De persvoorlichting van de Landelijke Politie wil bevestigen noch ontkennen dat Van Vliet in Barendrecht gesproken heeft over Timmermans en het aapje. Timmermans zelf weigert elk commentaar.

 

Timmermans hield op 21 juli een veelgeprezen maar ook fel bekritiseerde toespraak in de VN Veiligheidsraad. Hij noemde daarin niet het aapje, maar wel riep hij een beeld op van rebellen die respectloos omgingen met bezittingen van slachtoffers. “Beelden van kinderspeelgoed dat wordt rondgesmeten, bagage die wordt geopend of paspoorten die worden getoond, doen ons verdriet en rouw veranderen in woede. Wij eisen onbelemmerde toegang tot het terrein. We eisen een respectvolle behandeling van de crashsite. We eisen waardigheid voor de slachtoffers en de velen die rouwen om hun verlies.” Al snel bleek dat foto van de rebel met het aapje uit zijn verband was gerukt. Een video van dezelfde gebeurtenis laat zien dat de man, nadat hij het aapje getoond heeft aan de pers, het neerlegt, zijn pet afneemt en een kruisteken slaat om zijn medeleven te tonen. EenVandaag interviewde hem. Hij bleek Ilya te heten en uit Cherson afkomstig te zijn. Hij was aangesteld om de rampplek te beschermen tegen plunderaars. Hij benadrukte nog eens zijn medeleven aan de nabestaanden van de ramp.

Ook een ander beeld dat Timmermans opriep over de situatie op de rampplek bleek onjuist. “Stel je voor dat je eerst het nieuws krijgt dat je man gedood is en dat je twee of drie dagen later beelden ziet van een schurk die de trouwring van zijn hand haalt,” zei hij. “Stel je toch eens voor dat het om jouw echtgenoot zou gaan.” Timmermans refereerde hierbij aan een foto die duizenden keren was gedeeld op Twitter. Op de foto is een separatist in camouflagepak zichtbaar die iets in zijn hand houdt waar je met enige fantasie een gouden ring in kunt zien, maar wat ook iets heel anders kan zijn. De foto bleek een schermafdruk te zijn die gemaakt was van een video van Vice News over puinruimende combattanten en burgers. In de video is echter niets te zien van een trouwring die van een vinger wordt gehaald. Te zien is dat de man een glimmend voorwerp opraapt, in een kartonnen doos stopt en het in een vrachtwagen neerlegt, waar ook de andere bergingswerkers opgeraapte spullen naartoe brengen.

De aantijgingen van Timmermans waren een klap in het gezicht van de vrijwilligers van de Oekraïense hulpdienst SES: politieagenten, brandweerlieden, boeren, mijnwerkers en anderen. Zij hadden met man en macht gewerkt aan de berging van de slachtoffers en hun bezittingen. Vijf dagen aan één stuk door. Ook voor hen is de ramp traumatisch geweest. Zij hebben vreselijke dingen gezien. “We zijn vergeten wat huilen is,” zei een brandweerman tegen RTL-verslaggever Jeroen Akkermans, drie jaar na de ramp. “De herinnering aan de slachtoffers zal altijd in onze harten gesloten blijven.” Peter van Vliet en diens LTFO-collega Noud Schuuring toonden zich vol van lof over de inzet van de lokale bevolking en reddingswerkers. “Petje af voor de wijze waarop zij de lichamen hebben geborgen,” citeerde politievakblad Blauw Schuuring. Van Vliet beaamde: “Met hun kennis en middelen hebben ze fantastisch werk gedaan. In de pers heb ik een statement gemaakt: ‘They did a hell of a job in a hell of a place’. En dat meen ik oprecht.”

 

Kritiek kreeg Timmermans ook op het beeld dat hij in de VN Veiligheidsraad had opgeroepen over de passagiers van MH17. “Hoe verschrikkelijk moeten de laatste momenten van hun levens zijn geweest, toen ze wisten dat het vliegtuig neerstortte. Hebben ze de hand van hun geliefde vastgepakt, hebben ze hun kinderen dicht tegen zich aangehouden, hebben ze elkaar in de ogen gekeken, een laatste keer, in een vaarwel zonder woorden? We zullen het nooit weten.” Op 8 oktober 2014 schoof Timmermans aan in het praatprogramma van Jeroen Pauw. “U riep een beeld op dat niet echt heeft plaatsgevonden,” wierp Pauw hem voor de voeten. “Als we horen, nu na het eerste rapport dat is verschenen, hoe het is gegaan, dan is er niet een moment geweest dat mensen dachten: Hé, daar komt een raket aan. We kunnen elkaar nog even aankijken.” Timmermans liet dat niet over zijn kant gaan. “U weet dat er iemand gevonden is met een zuurstofkapje op zijn mond? Die heeft dus de tijd gehad om dat te doen. Er is niets wat we nu weten waaruit je de conclusie kunt trekken dat het niet zo gegaan kan zijn.” Het leidde tot consternatie in kringen van nabestaanden die niet op de hoogte waren gesteld van dit gegeven. Het noopte Timmermans om publiekelijk zijn excuses aan te bieden.

Timmermans die sinds enige jaren eurocommissaris is, is de laatste tijd weer volop in het nieuws vanwege zijn kandidaatstelling voor het lijsttrekkerschap van de nieuwe combinatie PvdA/GroenLinks. Het was voor actualiteitenrubrieken en praatprogramma’s reden om terug te blikken op zijn politieke carrière. In dat verband kwam ook zijn VN-toespraak weer voorbij. Pauw, die afgelopen maand te gast was in het praatprogramma van Renze Klamer, haalde hard uit naar Timmermans. “Schandalig,” noemde hij de toespraak. “Alles wat deze man hier zegt is gelogen en hij speelt daarmee heel erg in op de emotie, terwijl hij weet – hij weet – dat dit allemaal niet gebeurd is.”

Het aapje dat de rebel Ilya omhooghield, hoorde toe aan het elfjarige meisje Milia uit Zwanenburg, meldde RTL Nieuws. Ze had het gekregen van haar oma. Ze had het mee in haar handbagage. Het aapje is teruggebracht naar Nederland. Het is samen met Milia begraven.

Hartelijk dank aan allen die door hun donatie dit artikel mede mogelijk hebben gemaakt!

Dit artikel mag worden overgenomen door andere media mits onder naamsvermelding van de auteur.